W 1368 r. król Kazimierz Wielki zezwolił na lokację miasta Tyczyna obok starej wsi zwanej Biała. Król zezwolił Bartoldowi Tycznerowi na lokację nowego miasta w lasach królewskich nad rzeką Białą (obecnie Strug), w pobliżu wsi o tej samej nazwie, w ziemi sanockiej.
Niebawem po lokacji Tyczyn stał się miastem prężnym gospodarczo, na czym z pewnością zaważyło zróżnicowanie narodowościowe (Niemcy, Polacy, Rusini, Żydzi) i zawodowe (rzemieślnicy, handlarze, rolnicy). W I połowie XV w. Tyczyn miał swój młyn, 2 kościoły, szkołę, której wychowankowie kształcili się w Akademii Krakowskiej, wśród rzemieślników był płatnerz (wyrób elementów uzbrojenia), konwisarze (wyrób zdobionych naczyń cynowych), siodlarz, szewc, mincerz (bicie monet), kaletnik, kupcy. Niemały wpływ na poziom życia w mieście miały targi i jarmarki. Najbardziej dynamiczny okres rozwoju Tyczyna przypada na czasy, kiedy jego właścicielami była rodzina Pileckich (XIV-XVI w.). Jan Pilecki był jednym z najznakomitszych możnowładców Małopolski, piastował wysokie urzędy - starosty krakowskiego, wojewody i kasztelana krakowskiego. To on postarał się o jarmark na Boże Ciało dla Tyczyna, ufundował kolegium dla mansjonarzy (szkoła z internatem dla wikariuszy), wreszcie w 1466 r. wybudował nowy, murowany kościół.
Do połowy XVII wieku Tyczyn należał do miast rozwiniętych, ściągających na swoje jarmarki licznych handlarzy z miast województw ruskiego, sandomierskiego i krakowskiego. Produkcja towarowa wykonywana była przez rękodzielników i rolników pochodzenia polskiego, a handel był w rękach miejscowych Żydów, posiadających w Tyczynie od średniowiecza swoją gminę. Epoka późniejsza (Kostków, Opalińskich, Branickich) to czasy pożarów, epidemii, najazdów wojsk obcych i swoich, głębokiego upadku miasteczka. Pożar Tyczyna (1627 r.) i najazd Szwedów oraz Siedmiogrodzian (1655-57) obniżyły liczbę mieszkańców i domów. Dopiero w drugiej połowie XVIII w. miasteczko zdołało odbudować swe życie gospodarcze i zabudowę.
W 1772 roku Tyczyn, jako osada rolniczo-rzemieślniczo-handlowa, przeszedł pod panowanie Habsburgów. Miasteczko znalazło się w cyrkule rzeszowskim. W 1790 roku miało 1 352 mieszkańców, w tym 375 Żydów. Ciągle było ośrodkiem rozległych włości Branickich, czyli "państwa tyczyńskiego", obejmującego 19 okolicznych wsi. Ludziom żyło się ciężko, a bieda i częste epidemie groźnych chorób (1848, 1849, 1855, 1873) zbierały obfite żniwo. Wprowadzenie autonomii Galicji, w obrębie której znajdował się Tyczyn, nie zmieniło społecznego i gospodarczego charakteru miasteczka.
Dwudziestolecie międzywojenne nie zmieniło charakteru miasteczka. Jedynie sąd przestał być Cesarsko-Królewski, a na posterunku żandarmów austriackich zastąpili polscy policjanci. Zmniejszyła się jednak znacznie liczba mieszkańców - z około 4 tysięcy w 1910 do ok. 3 tysięcy w 1939 r. Było to wynikiem strat wojennych (I wojna i lata 1918-21) i emigracji, głównie ludności żydowskiej do Stanów Zjednoczonych. Na czele władz miasta stał burmistrz, wybierany przez 12-osobową Radę Miejską. Tyczyn był też siedzibą Wójta Gminy Zbiorowej - ze swym urzędem i Radą Gminną obejmującą 10 sąsiednich wsi. W wyniku kryzysu gospodarczego podupadł majątek dworski, nad którym ustanowiony został państwowy zarząd komisaryczny. Przejawem postępu była jedynie linia autobusowa łącząca Tyczyn z Rzeszowem i Błażową, a dawną świetność podtrzymywały dwa duże coroczne jarmarki (kwietniowy - na św. Marka i listopadowy - na św. Katarzynę) i ok. 100 sklepików, będących źródłem zaopatrzenia dla mieszkańców okolicy.
Chlubną kartę w dziejach Tyczyna stanowi konspiracyjna działalność ruchu oporu w czasie II wojny światowej oraz otwarta bitwa AK-owców tutejszej placówki Topola z Niemcami, zakończona wyzwoleniem miasta 27 lipca 1944 roku.
W latach 60. i 70. XX w. utworzono kilka zakładów pracy, m.in. zakład metalowy, przekształcony w Tyczyńską Fabrykę Urządzeń Wentylacyjnych Tywent, Państwowy Ośrodek Maszynowy, Bank Spółdzielczy. Wybudowano Dom Kultury, przychodnię zdrowia i szkołę podstawową. |
