Historia Wieliczki wiąże się z odkrytymi tu w XII wieku pokładami soli kamiennej. Badania archeologiczne wykazały, że w okolicach Wieliczki sól warzono juz 3500-2500 lat p.n.e. Pierwsza wzmianka o Wieliczce występuje w dokumencie legata Idziego z lat 1123-1127, określającym dochody z soli klasztoru benedyktynów w Tyńcu. Osada nazwana jest w nim Magnum Sal, co oznaczało Wielka Sól. Z czasem zaprzestano używać słowa Sól, natomiast wyraz Wielka został przekształcony w Wieliczka.
Lokacja Wieliczki nastąpiła w 1290r. Dokonał jej Przemysł II, potwierdzając dokument przygotowany rok wcześniej przez Henryka IV Probusa, a zezwalający braciom Jeskowi i Hysinboldowi założyć w Wielikiej Soli miasto na prawie frankońskim. Dokument lokacyjny określał przywileje wójtów i mieszkańców miasta.
Trzynastego wieku sięgają również dzieje wielickiego zamku, który od początku pełnił rolę siedziby administracyjnej Żup Krakowskich - połączonych warzelni i kopalni soli w Wieliczce oraz Bochni. Dochód z handlu solą stanowił 1/3 dochodu państwa i pozwalał na utrzymanie rodziny królewskiej, gwarantował także pensje dostojnikom państwowym i profesorom Akademii Krakowskiej. Z dochodów tych budowano i restaurowano klasztory i kościoły, a nawet zamek wawelski.
Intensywny rozwój miasta nastąpił za panowania Kazimierza Wielkiego, który około połowy XIV wieku rozbudował istniejący wcześniej Zamek Żupny, a w 1356 roku ustanowił Sąd Sześciu Miast, w którego skład weszła również Wieliczka. W pięć lat później przeniósł miasto z prawa frankońskiego na magdeburskie.
W 1363 roku powstał tu szpital górniczy. Na przełomie XIII/XIV w. ufundowano również kościół parafialny św. Klemensa, dotrwał do czasów obecnych. Rozwój miejscowości następował również w XV w., kiedy to zbudowany został wodociąg i chodniki. U szczytu potęgi gospodarczej miasta, Wieliczka była największym miastem przemysłowym w kraju.
Na przełomie XV i XVI w. w kopalni wielickiej pojawiają się pierwsi zwiedzający. Poczet ich zapoczątkował Mikołaj Kopernik oraz poeci Adam Schroeder i Konrad Celtes i wielu innych sławnych ludzi.
Spadek rozwoju miasta zapoczątkowany został w 1657 roku, gdy zostało ono splądrowane i częściowo spalone przez Szwedów. W czasie wojny północnej w 1704 roku zniszczył je pożar. W tym czasie Wieliczkę nawiedza także zaraza, która zdziesiątkowała ludność. Narastają też waśnie religijne między innowiercami a katolikami. Wieliczka zaczyna chylić się ku upadkowi. W celu obrony przed innowiercami ufundowany zostaje kościół Franciszkanów - Reformatów.
W wyniku I rozbioru Polski, Wieliczkę zajęli Austriacy. Zaborca natychmiast wprowadził swoich urzędników, zlikwidował dotychczasowe przywileje, a językiem urzędowym ustanowił język niemiecki. Zajmując Wieliczkę Austriacy, dostrzegli jej skarb, jakim była kopalnia. Widząc w niej źródło dużych dochodów zadbali o jej rozwój. Ważną sprawą stało się zwiedzanie podziemi. W tym celu zlecono wykonanie rzeźb solnych i innych atrakcji przyciągających zwiedzających, przyczyniając się tym samym do rozsławienia kopalni w świecie.
7 września 1939 r. rozpoczęła się okupacja niemiecka, przez wojska niemieckie. Miasto było przeludnione, gdyż na wieść o budowanym getcie w Krakowie, do Wieliczki przeniosło się blisko 5400 osób pochodzenia żydowskiego. Jednak po otwarciu krakowskiego getta, rozpoczęto wywózki ludności żydowskiej z Wieliczki do Krakowa. 21 stycznia 1945 roku do Wieliczki wkroczyły wojska radzieckie. Po II wojnie światowej rozpoczął się okres systematycznego rozwoju miasta.
W 1992 roku w mieście nastąpiła katastrofa górnicza. Wyciek wody w poprzeczni Mina spowodował zapadnięcie się torowiska oraz pęknięcie murów klasztoru Franciszkanów. W 1994 miasto zostało uznane za Pomnik Historii. |
Kopalnia soli w Wieliczce
Kopalnia Soli w Wieliczce
